خیانت در امانت و احکام آن در قانون

خیانت به معنای بی ‌وفایی و رعایت نکردن اصول امانتداری است و امانت در اصطلاح عبارت است از مالی که به وسیله یکی از عقود امانی یا به حکم قانون به شخصی سپرده شود.

در قانون تعریف جامعی از خیانت در امانت مطرح نگردیده ولی مستفاد از مواد ۶۷۳ و ۶۷۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ میتوان گفت عملی است عمدی جهت استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود کردن (عنصر مادی) همراه با سو ء نیت (عنصر معنوی) که خلاف امانت امین به ضرر صاحب مالی است که قرار بوده مال مد نظر استرداد شود و ‌یا به مصرف معینی رسانیده شود.

خیانت در امانت از جمله جرایم مقید بوده و می بایست حتما رفتار مرتکب منتهی به نتیجه خاص گردد.

جرایم مرتبط با خیانت در امانت:

بر اساس ماده ۶۷۳ این قانون، هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده یا به هر طریق به دست آورده است، سوء استفاده کند، به یک تا سه‌ سال حبس محکوم خواهد شد.
همچنین بر اساس ماده ۶۷۴ نیز هر گاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته ‌هایی از قبیل ‌سفته، چک، قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی ‌اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیای مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی‌ برسد و شخصی که آن اشیا نزد او بوده، آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود کند، به حبس ‌از ۶ ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.

برای آن که این جرم تحقق یابد، شرایطی لازم است که می بایست تمامی آنها محقق گردند:

• موضوع جرم باید مال یا وسیله تحصیل مال باشد.
• مال امانی باید از سوی مالک یا متصرف قانونی به امینی سپرده شود.
• مال به یکی از طرق قانونی و با شرط استرداد یا به مصرف معین رسانیدن، به امین سپرده شده باشد.
• بین فعل مرتکب و ضرر مالک یا متصرف قانونی آن رابطه علیت برقرار باشد.

برای اثبات خیانت در امانت باید تمام ارکان تشکیل دهنده قرارداد موجود باشد ؟

خیر ، حتی در عقود و قرارداد هایی‌ که تمامی ارکان تشکیل دهنده آن موجود نیست هم صدق می نماید ، برای مثال تا قبل از انتقال مالکیت رسمی سند به همین خاطر است که قانون گذار در ماده ۶۷۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، برای جلوگیری از فرار خیانتکاران از مسئولیت به بهانه این که عقدی بین آنان و مالک یا متصرف مال منعقد نشده یا اینکه آن عقد، باطل بوده، خود را از محدوده عقود خارج کرده و سپرده شدن مال برای هر کار با اجرت یا بی ‌اجرت را مبنای تحقق جرم خیانت در امانت دانسته است.

مجازات جرم خیانت در امانت:

مجازات این جرم نظر به ماده ۶۷۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵، حبس از ۶ ماه تا سه سال است همچنین قانونگذار در ماده ۶۷۳ قانون یاد شده، برای سوء استفاده از سفید مهر یا سفید امضا یک تا سه سال حبس تعیین کرده است.

چه جرایم دیگری در حکم خیانت در امانت قرار میگیرند ؟

این جرایم از حیث عناصر و ارکان جرم با خیانت در امانت موضوع ماده ۶۷۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی متفاوت داشته اما قانونگذار حکم و مجازات خیانت در امانت را برای آنها در نظر گرفته است. مهمترین قوانینی که این اعمال در آنها ذکر شده، عبارت است از:

• قانون تصدیق انحصار وراثت.
• قانون ثبت اسناد و املاک.
• قانون تجارت.
• قانون شرکت‌های تعاونی.

سخن پایانی

در پایان می‌توان بیان داشت که جرم خیانت در امانت عملی بسیار قبیح و دور از فرهنگ اجتماعی تلقی می‌شود زیرا این جرم نه ‌تنها مورد امانت را مورد خدشه و یا تلف قرار می دهد بلکه ضربه بزرگی هم به اعتماد عمومی موجود در جامعه وارد می‌ سازد و رفته رفته منجر به از دست رفتن اعتماد فی مابین افراد خواهد شد.

لازم به ذکر است، جرم خیانت در امانت از جمله جرایم عمومی بوده و با گذشت و یا رضایت شاکی خصوص پرونده مختومه نگردیده و رسیدگی به آن متوقف نمی‌شود؛ اگرچه ممکن است رضایت شاکی از موارد تخفیف مجازات باشد اما ضربه ‌ای که از ارتکاب این جرم به اعتماد عمومی وارد می‌شود، موجب شده تا قانونگذار آن را در زمره جرایم غیرقابل گذشت قرار دهد تا با خیانتکاران اموال مردم، با قاطعیت و سخت‌گیری بیشتری رفتار شود و مانع از بین رفتن اعتماد افراد جامعه گردد.