معمولا شخص در دو حالت در بازداشت و تحت مراقبت قرار می‌گیرد، یکی قبل از صدور حکم در هنگامی که اتهام وی اثبات نشده ولی به دلایلی مانند بیم فرار، تبانی و… می‌بایست در بازداشت بماند و همچنین بعد از صدور حکم که در هر دو حالت با رعایت شرایطی می‌توان با قرارهای وثیقه ای که قانونگذار در قانون مشخص کرده است زندانی و یا شخص در بازداشت را آزاد نمود از این رهگذر به انواع ضمانت آزادی زندانی و شرایط و نکات آن خواهیم پرداخت.

انواع وثیقه به عنوان ضمانت آزادی زندانی

قرار وثیقه برای آزادی متهم یکی از انواع قرارهای تامین کیفری است که قانونگذار در ماده 132 قانون آیین دادرسی کیفری سال 1392 آورده است که در مقایسه با قرارهای دیگر ذکر شده در این ماده از شدت بیشتری برخوردار است و به هر دلیل متهم نتواند قرارهای دیگر را اجرا کند و یا مقام قضایی تشخیص دهد که متهم قادر به انجام قرارهای دیگر نیست، می‌بایست قرار وثیقه را به عنوان ضمانت آزادی زندانی صادر کند.

وثیقه‌های مورد پذیرش قانون در ماده 217 قانون آیین دادرسی کیفری نام برده شده است که به صورت زیر می‌باشد:

ضمانت بانکی:

شامل اوراق مشارکت، برگ سهام، سپرده بلند مدت، اسناد وصول شده، چک و همچنین سفته می‌باشد که قبول هر یک به میزان اعتبار و نظر مقام قضایی وابسته است زیرا برخی از این ضمانت‌های بانکی نمی‌توانند حضور متهم در مراجع قضایی را تضمین نمایند.

مال منقول:

در صورتی که متهم و مجرم از ارائه دیگر وثیقه‌های گفته شده در ماده 217 عاجز باشد تحت شرایطی می‌توان اموال منقول او مانند اتومبیل و… را به عنوان وثیقه قبول کرد و یا آنها را در معرض فروش قرار داده و مبلغ آن را قبول نمایند.

مال غیر منقول:

این نوع ضمانت به وثیقه ملکی شهرت دارد و حتما مال غیر منقول باید دارای سند رسمی تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی باشد البته توجه داشته باشید که در این گونه ضمانت لازم نیست سند حتما به نام متهم باشد بلکه می‌توان سند شخص دیگری را بعد از ارزش گذاری به عنوان ضمانت آزادی زندانی معرفی نمود.

وجه نقد:

این مورد در موارد نادری مورد پذیرش قرار می‌گیرد و بیشتر رویه دادگاه ها به سمت قبول اسناد اموال غیر منقول است.

با توجه به این ضمانت‌های مورد قبول در قانون در عمل دادگاه ها و قضات بیشتر اموال غیر منقول مانند خانه، زمین و… را مورد پذیرش قرار می‌دهند زیرا مانند اموال غیر منقول نیازی به نگهداری و صرف هزینه‌های جانبی نخواهد داشت همچنین از دیگر وثیقه‌های قابل قبول ضمانت‌های بانکی می‌باشد که البته این نوع ضمانت با دشواری‌های خاص خود رو به رو است.

عوامل موثر بر تعیین ضمانت آزادی زندانی

تعیین میزان وثیقه برای آزادی متهم یا زندانی به عوامل مختلفی بستگی دارد که این عوامل عبارت اند از:

• بررسی وضعیت و شرایط متهم
• نوع و اهمیت جرم ارتکابی
• بررسی احتمال از بین رفتن ادله در صورت آزادی
• بررسی درصد احتمال فرار بعد از آزادی
• توجه به اصلاح زندانی و احتمال ارتکاب جرم مجدد از جانب او
• بررسی سوابق کیفری و اخلاقی زندانی در دوران قبل از زندان و حین اجرای مجازات
• در برخی موارد رضایت بزه دیده و شاکی

در هر پرونده این موارد به طور اختصاصی مورد بررسی قرار می‌گیرند تا بتوانند تصمیم درست برای انتخاب میزان ضمانت آزادی زندانی گرفته شود و با این کار حق شاکی و مدعی خصوصی ضایع نشود، همچنین حفظ امنیت جامعه به خوبی صورت بگیرد البته قاضی و در مواردی دادستان میزان ضمانت را تعیین کرده و نوع وثیقه را به عهده خود متهم قرار می‌دهند تا در صورت امکان هر کدام را که مایل بود ارائه دهد زیرا مقام قضایی از اختیار محدود نمودن قرارهای وثیقه برای متهم برخوردار نیست و در صورت انجام این محدودیت، متهم می‌تواند به آن اعتراض نماید.

چگونگی صدور قرار وثیقه برای آزادی و اجرای آن

مراحل صدور و اجرای ضمانت آزادی زندانی در دو مرحله مختلف انجام می‌شود که این مراحل به شرح زیر است:

صدور و ابلاغ:

در مرحله نخست مقام قضایی به حسب مورد قاضی یا دادستان قرار وثیقه را با توجه به عواملی که در قسمت قبل ذکر شد صادر کرده و به روش‌های تعیین شده در قانون به متهم ابلاغ می‌گردد تا در صورت دارا بودن وثیقه آن را در وقت مقرر به دادگاه و یا دادسرا تحویل دهد.

بررسی و قبول یا رد وثیقه:

بعد از آنکه متهم یا شخص ثالث وثیقه را به دادگاه یا دادسرا معرفی نمود در صورت غیر منقول بودن توسط کارشناسان مورد تایید قوه قضاییه بررسی و ارزش گذاری می‌شوند بعد از آن نسبت به قبول و یا رد آن تصمیم نهایی را گرفته می‌شود زیرا وثیقه معرفی شده باید دارای ارزش مساوی و یا بالاتر از قرار صادر شده باشد چون در ماده 219 قانون فوق الذکر گفته شده که مبلغ وثیقه نباید در هر حال از خسارت وارد به بزه دیده کمتر باشد،و در آخر این تصمیم بار دیگر به متهم ابلاغ خواهد شد اما اگر وثیقه وجه نقد باشد میزان زمان بررسی آن کوتاه بوده و می‌بایست در حساب دادگستری تودیع گردد.

بعد از پذیرش وثیقه

حال بعد از پذیرش وثیقه می‌توان زندانی را آزاد کرد با این شرط که در مواقع لزوم در دادگاه حاضر گردد و در صورت صدور احضاریه برای متهم و عدم حضور وی در زمان تعیین شده بدون عذر موجه، مقام قضایی به ضبط وثیقه معرفی شده دستور می‌دهد و تفاوتی ندارد که وثیقه گذار خود شخص متهم باشد یا شخص ثالث دیگری این کار را انجام داده باشد البته در جایی که متهم کفیل معرفی کرده و یا شخص ثالثی اقدام به ضمانت آزادی زندانی نموده است قانونگذار در ماده 230 قانون آیین دادرسی کیفری به آنها یک ماه فرصت برای معرفی متهم به مراجع قضایی داده که بعد از پایان این مهلت اقدام به ضبط وثیقه می‌نماید.

نپذیرفتن تقاضای کتبی

در آخر ذکر این نکته لازم است، در صورتی که بازپرس بدون ذکر دلایل خود تقاضای کتبی وثیقه گذار را نپذیرد، این کار وی تخلف انتظامی محسوب شده و وثیقه گذار می‌تواند ظرف ده روز اعتراض کند همچنین در ماده 220 همان قانون آمده است که اگر قرار ضمانت آزادی زندانی معرفی کفیل بوده باشد اما زندانی یا متهم بخواهد به جای معرفی کفیل، وثیقه بسپارد مقام قضایی موظف به پذیرش آن است که در این صورت در هر زمان با معرفی کفیل، متهم می‌تواند آزادی وثیقه را درخواست کند.

جهت مشاوره با شماره 09373817111  تماس بگیرید .

مقالات مرتبط :

• نکاتی که باید راجع به ضرب و جرح بدانید
• توضیح نکات مهم در باب طرح دعوای متقابل و روند رسیدگی به آن
• تعریف و احکام مجازات قذف ،تفاوت آن با تهمت و افترا